Hoàn thiện ‘bản đồ kỹ thuật’ cho 6 nhóm công nghệ chiến lược

Thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia (Bộ KH&CN) đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan, trên cơ sở các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật đã ban hành, công bố rộng rãi danh mục tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) liên quan đến 6 nhóm công nghệ chiến lược, gồm: Đô thị thông minh; các công nghệ chiến lược; trí tuệ nhân tạo (AI); công nghệ blockchain; nền tảng dữ liệu, dữ liệu mở; an toàn thông tin, an ninh mạng.

Sớm hoàn thiện tiêu chuẩn cho các lĩnh vực ưu tiên

Trao đổi với Báo điện tử Chính phủ, ông Nguyễn Văn Khôi, Trưởng ban Tiêu chuẩn, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia cho biết, trên cơ sở Quyết định số 1131/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ xác định 11 nhóm công nghệ chiến lược, yêu cầu cấp thiết đặt ra là phải sớm xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cho các lĩnh vực ưu tiên, đặc biệt là những công nghệ mới nổi có tác động lan tỏa lớn đến phát triển kinh tế – xã hội.

"Việc nghiên cứu, ứng dụng các công nghệ như AI, blockchain, dữ liệu mở, hạ tầng số hay đô thị thông minh chỉ thực sự tạo ra đột phá khi có 'khung kỹ thuật' thống nhất, đồng bộ, hài hòa với chuẩn quốc tế, làm cơ sở cho nghiên cứu, phát triển, triển khai và quản lý. Tiêu chuẩn, quy chuẩn có vai trò định hướng, dẫn dắt công nghệ", ông Nguyễn Văn Khôi nhấn mạnh.

Thực hiện nhiệm vụ được giao, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia đã nhanh chóng trình Bộ KH&CN ban hành danh mục TCVN, QCVN hiện hành cho 6 lĩnh vực trọng điểm nêu trên. 

Đây được xem là bước đi quan trọng, giúp các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp có cơ sở kỹ thuật rõ ràng để tham chiếu, triển khai các dự án, chương trình công nghệ chiến lược, đảm bảo tính đồng bộ của toàn hệ thống, giảm chi phí không cần thiết.
 

Bộ KH&CN đã ban hành Công văn 7181/BKHCN-TĐC về danh mục tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược, công nghệ Blockchain, trí tuệ nhân tạo, nền tảng dữ liệu, an toàn thông tin và an ninh mạng; Công văn số 7182/BKHCN-TĐC về danh mục tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về ICT phục vụ phát triển đô thị thông minh; Công văn số 7687/BKCN-TĐC về việc ban hành danh mục tiêu chuẩn quốc gia, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia phục vụ hạ tầng số

Mở rộng áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, rút ngắn thời gian triển khai

Một điểm mới đáng chú ý là bên cạnh việc ban hành danh mục TCVN, QCVN hiện hành, Bộ KH&CN đã hướng dẫn việc áp dụng trực tiếp tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực và tiêu chuẩn nước ngoài phù hợp trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược.

Cách tiếp cận mới này giúp rút ngắn đáng kể thời gian chuẩn hóa, thúc đẩy công nghệ mới nhanh chóng đi vào thực tiễn đời sống và sản xuất, đồng thời tăng cường khả năng hội nhập quốc tế của các hệ thống công nghệ tại Việt Nam.

Việc cho phép áp dụng trực tiếp các chuẩn mực quốc tế không chỉ giúp doanh nghiệp, tổ chức trong nước tiếp cận sớm với yêu cầu kỹ thuật tiên tiến, mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động thử nghiệm, chứng nhận, đánh giá sự phù hợp theo thông lệ quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng thị trường, đồng thời thúc đẩy thừa nhận lẫn nhau kết quả thử nghiệm, chứng nhận, giám định của tổ chức nước ngoài trong trường hợp năng lực thử nghiệm, chứng nhận trong nước còn hạn chế, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ mới nổi.

Từ góc độ quản lý nhà nước, hệ thống TCVN và QCVN đóng vai trò là nền tảng pháp lý – kỹ thuật để bảo đảm các lĩnh vực công nghệ mới phát triển an toàn, đồng bộ và bền vững. 

Thông qua việc quy định các yêu cầu kỹ thuật chung, tiêu chuẩn và quy chuẩn giúp kiểm soát rủi ro, tạo sự thống nhất trong triển khai các công nghệ như AI, blockchain, đô thị thông minh, hạ tầng số hay dữ liệu mở. Có thể nói, đây là công cụ quan trọng giúp Nhà nước quản lý hiệu quả, bảo vệ an toàn người sử dụng và thúc đẩy thị trường công nghệ số phát triển lành mạnh.
"Bản đồ kỹ thuật" cho doanh nghiệp và cơ quan quản lý

Việc ban hành TCVN, QCVN cho 6 lĩnh vực công nghệ chiến lược tạo điều kiện để doanh nghiệp và tổ chức tiếp cận sớm các chuẩn mực kỹ thuật, từ đó định hướng phát triển sản phẩm, dịch vụ phù hợp với yêu cầu thị trường ngay từ đầu.  Điều này giúp rút ngắn thời gian nghiên cứu – triển khai, giảm chi phí thử nghiệm và hạn chế rủi ro trong quá trình ứng dụng công nghệ mới, hỗ trợ hiệu quả sản xuất kinh doanh và hội nhập sâu rộng.

Đối với cơ quan quản lý, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn là công cụ để đánh giá, kiểm soát chất lượng các nền tảng, hệ thống và sản phẩm công nghệ, bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh và thúc đẩy đổi mới sáng tạo có trách nhiệm.

TCVN và QCVN được ví như "bản đồ kỹ thuật", giúp các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp xây dựng chính sách, kế hoạch phù hợp, khai thác hiệu quả cơ hội từ công nghệ mới, đồng thời giảm thiểu rủi ro và nâng cao khả năng hội nhập trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Đối với doanh nghiệp, việc áp dụng TCVN, QCVN còn tạo thuận lợi khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, bởi chuẩn hóa là điều kiện tiên quyết để sản phẩm đáp ứng yêu cầu của thị trường quốc tế. Nhờ đó, doanh nghiệp nâng cao uy tín, mở rộng cơ hội hợp tác và tăng sức cạnh tranh trong các lĩnh vực công nghệ mới.

Nhiều giải pháp đồng bộ để thúc đẩy áp dụng tiêu chuẩn

Để nâng cao nhận thức và thúc đẩy việc áp dụng TCVN, QCVN trong 6 nhóm công nghệ chiến lược, ông Nguyễn Văn Khôi cho rằng, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết là đẩy mạnh công tác truyền thông, phổ biến thông tin và tổ chức tập huấn, giúp các cơ quan, doanh nghiệp hiểu rõ yêu cầu kỹ thuật và lợi ích của việc áp dụng tiêu chuẩn.

Cùng với đó, cần xây dựng tài liệu hướng dẫn và các ví dụ thực tiễn để hỗ trợ áp dụng thuận lợi; tăng cường phối hợp "4 nhà" (cơ quan quản lý – viện, trường – nhà khoa học – doanh nghiệp) nhằm bảo đảm tiêu chuẩn sát với nhu cầu thực tế.

Một nhiệm vụ then chốt khác là đầu tư phát triển hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI), nâng cấp hệ thống phòng thử nghiệm, hiệu chuẩn, tổ chức chứng nhận, kiểm định và cơ chế công nhận, thừa nhận theo chuẩn mực quốc tế. Đây là điều kiện quan trọng để nâng cao chất lượng sản phẩm công nghệ, bảo đảm an toàn hệ thống và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tham gia thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, cần tích hợp TCVN, QCVN vào các chương trình chuyển đổi số và dự án công nghệ chiến lược của bộ, ngành, địa phương ngay từ giai đoạn đầu; đồng thời tiếp tục khuyến khích áp dụng trực tiếp tiêu chuẩn quốc tế, khu vực và nước ngoài phù hợp nhằm rút ngắn thời gian chuẩn hóa.

Theo ông Nguyễn Văn Khôi, để hệ thống TCVN, QCVN theo kịp yêu cầu phát triển trong nước và hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, Việt Nam cần chủ động rà soát, cập nhật, xây dựng tiêu chuẩn dựa trên các chuẩn mực quốc tế mới nhất, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược. Đồng thời, tăng cường tham gia các tổ chức tiêu chuẩn quốc tế để nắm bắt xu hướng và đóng góp tiếng nói của Việt Nam.

Cùng với đó là phát triển đội ngũ chuyên gia tiêu chuẩn hóa, gắn việc xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật với các chương trình đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây là cách để Việt Nam tiếp cận nhanh các công nghệ mới nổi, đạt chuẩn mực quốc tế và từng bước nâng tầm năng lực cạnh tranh của nền kinh tế trong kỷ nguyên số.