Ba trụ cột chiến lược thúc đẩy phát triển kinh tế số Việt Nam

Việt Nam đã và đang chứng kiến tốc độ phát triển kinh tế số (KTS) thuộc hàng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Với dân số trẻ, tỷ lệ sử dụng Internet và điện thoại thông minh cao, cùng với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ thông qua các chiến lược quốc gia, KTS không chỉ là một xu hướng, mà còn là động lực tăng trưởng chủ đạo của Việt Nam trong thập kỷ này.

Mục tiêu đưa KTS đóng góp 30% GDP vào năm 2030 là một cam kết đầy tham vọng. Để đạt được mục tiêu đó, Việt Nam cần phải tập trung vào ba trụ cột chiến lược: Phát triển hạ tầng và công nghệ, thúc đẩy chuyển đổi số doanh nghiệp, xây dựng chính phủ số và quản trị dữ liệu.
 
Nền tảng công nghệ và hạ tầng số: Đảm bảo tốc độ và bảo mật

Nền móng vững chắc là yếu tố tiên quyết để KTS phát triển bền vững. Đến năm 2030, hạ tầng số Việt Nam cần phải đạt chuẩn toàn cầu, không chỉ về tốc độ mà còn về độ phủ và khả năng phục hồi.

Để phát triển hạ tầng kết nối thế hệ mới, Việt Nam cần đẩy mạnh triển khai mạng 5G và chuẩn bị cho 6G, đảm bảo độ phủ rộng khắp cả nước, đặc biệt là các khu vực nông thôn và vùng sâu, vùng xa. Đây là yếu tố then chốt để hỗ trợ các công nghệ đòi hỏi độ trễ thấp như IoT công nghiệp (IIoT), xe tự hành và y tế từ xa.

Về điện toán đám mây và điện toán biên, cần đầu tư vào các trung tâm dữ liệu và hạ tầng đám mây nội địa, đồng thời phát triển điện toán biên để xử lý dữ liệu gần nguồn, phục vụ các ứng dụng thời gian thực.

Theo kế hoạch, đến năm 2030, Việt Nam cần vươn lên trở thành trung tâm về nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ cốt lõi, thay vì chỉ là thị trường tiêu thụ. Việt Nam cần tập trung đầu tư vào các phòng thí nghiệm, vườn ươm AI và các chương trình giáo dục chuyên sâu. AI sẽ là chìa khóa để tối ưu hóa năng suất trong sản xuất, dịch vụ tài chính và y tế. Ngoài ra, Việt Nam cần tăng cường nghiên cứu và áp dụng blockchain trong quản lý chuỗi cung ứng, tài chính số và định danh số, đồng thời xác định việc đảm bảo an toàn, an ninh mạng là điều kiện sống còn để xây dựng lòng tin cho toàn bộ hệ sinh thái số.

Thúc đẩy chuyển đổi số doanh nghiệp

Đến năm 2030, Việt Nam cần hoàn tất việc chuyển đổi các ngành sản xuất truyền thống sang sản xuất thông minh, ứng dụng IIoT, dữ liệu lớn và AI để giám sát, điều khiển quy trình sản xuất tự động, giảm thiểu sai sót và tối ưu hóa năng lượng đồng thời tiếp tục thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới và các dịch vụ số hóa cao (như Fintech, Edtech, Healthtech). Fintech, đặc biệt là thanh toán không dùng tiền mặt và ngân hàng số sẽ là động lực chính của tăng trưởng tiêu dùng số.

Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) thường gặp rào cản về vốn và kỹ năng khi chuyển đổi số. Do vậy cần có các chính sách hỗ trợ tài chính, cung cấp các nền tảng số hóa dùng chung (SaaS - Software as a Service) với chi phí thấp và đơn giản hóa quy trình sử dụng.

Ngoài ra, để phát triển nguồn nhân lực số cần xây dựng một lực lượng lao động có khả năng thích ứng với công nghệ mới. Các chương trình giáo dục nghề nghiệp và đại học cần được cập nhật liên tục để đáp ứng nhu cầu về khoa học dữ liệu, AI và kỹ thuật phần mềm.

Tạo hành lang pháp lý cho xây dựng chính phủ số và quản trị dữ liệu

Chính phủ số đóng vai trò tiên phong, không chỉ là người điều hành mà còn là nhà cung cấp dịch vụ số lớn nhất.

Đến năm 2030, mục tiêu là cung cấp 100% dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4, có khả năng tương tác cao và giảm thiểu thủ tục hành chính. Chính phủ cần xây dựng các cơ sở dữ liệu quốc gia lớn như dân cư, đất đai, doanh nghiệp… và thiết lập cơ chế chia sẻ dữ liệu an toàn, hiệu quả giữa các cơ quan, tạo điều kiện cho doanh nghiệp khai thác để phát triển dịch vụ.

Yếu tố then chốt để Việt Nam tham gia sâu vào kinh tế dữ liệu toàn cầu là cần một khung pháp lý và chiến lược về quản trị dữ liệu.

Về luật bảo vệ dữ liệu cá nhân và quản trị dữ liệu, cần ban hành và thực thi nghiêm ngặt các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân đồng thời xây dựng một khung quản trị dữ liệu quốc gia toàn diện, đảm bảo chất lượng, tin cậy và có sự minh bạch của dữ liệu.

Về cơ chế thử nghiệm, cần tạo ra các cơ chế thử nghiệm pháp lý linh hoạt cho các công nghệ mới nổi như Fintech, AI… giúp các doanh nghiệp Việt Nam có thể nhanh chóng đổi mới mà không bị ràng buộc bởi các quy định truyền thống.

Thách thức và giải pháp

Để đạt được các mục tiêu tham vọng, Việt Nam cần vượt qua 3 thách thức lớn gồm:

Thứ nhất, về khoảng cách kỹ năng, Việt Nam đang thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực chất lượng cao về AI, dữ liệu lớn, và an ninh mạng. Để khắc phục vấn đề này cần đẩy mạnh hợp tác công - tư trong đào tạo cũng như thu hút và giữ chân nhân tài quốc tế.

Thứ hai, Việt Nam đang có sự bất bình đẳng số do khác biệt về tốc độ tiếp cận và sử dụng công nghệ giữa thành thị và nông thôn. Do vậy, cần phát triển mạng 5G và dịch vụ số phổ cập, giá rẻ cho mọi người dân và hỗ trợ số hóa cho SME nông thôn.

Thứ ba, thách thức về khung pháp lý còn là một vấn đề lớn do các quy định hiện hành chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ mới. Để khắc phục thách thức này cần ban hành các luật chuyên ngành về dữ liệu, AI và giao dịch điện tử; áp dụng cơ chế sandbox.

Đến năm 2030, Việt Nam có cơ hội lớn để không chỉ duy trì mà còn tăng tốc vị thế của mình trong bản đồ KTS toàn cầu. Sự chuyển mình thành công đòi hỏi một sự đồng lòng giữa Chính phủ, doanh nghiệp và người dân. Bằng cách tập trung vào việc xây dựng hạ tầng hiện đại, thúc đẩy chuyển đổi số sâu rộng trong mọi lĩnh vực, và hoàn thiện quản trị dữ liệu với trọng tâm là bảo vệ người dân và thúc đẩy đổi mới, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu đóng góp 30% GDP từ KTS, trở thành một quốc gia số thịnh vượng, khẳng định vị thế mới của mình ở khu vực Đông Nam Á trong kỷ nguyên số./.