Khi tin giả AI trở thành thủ phạm khuếch đại thông tin sai lệch

Mạng xã hội và tốc độ lan truyền của thông tin sai lệch

Trong chưa đầy một thập kỷ, mạng xã hội đã vượt ra khỏi vai trò ban đầu là nơi chia sẻ cá nhân để trở thành một “sân khấu” khổng lồ, nơi vô số câu chuyện chưa được xác thực bùng nổ.

Tốc độ lan truyền phi mã chính là yếu tố biến tin giả thành mối nguy hiểm thực sự. Chỉ một tài khoản đăng tải, đi kèm vài thao tác chia sẻ, thông tin đã nhanh chóng vượt khỏi tầm kiểm soát, xâm nhập vào cuộc trò chuyện của hàng triệu người dùng.

Không ít người dùng tin rằng mình đã đủ tỉnh táo trước tin giả, nhưng thực tế lại cho thấy điều ngược lại. Tin sai thường được bọc trong cảm xúc mạnh, giận dữ, thương cảm, phẫn nộ,… khiến người xem dễ bỏ qua thao tác kiểm tra nguồn.

Thêm vào đó, thuật toán của các nền tảng xã hội lại ưu tiên những nội dung gây tranh cãi hoặc có tính kích động, vô tình đẩy những thông tin này lên vị trí nổi bật hơn trong luồng tin tức. Lượng tương tác lớn tạo ra mức độ tin tưởng ảo và vòng lặp sai lệch cứ thế được củng cố.

Hệ quả của tin giả không chỉ dừng lại ở việc hiểu nhầm một sự kiện đơn lẻ. Ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam, tin giả đã và đang gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín cá nhân, làm gián đoạn hoạt động sản xuất kinh doanh, tạo ra rối loạn xã hội, thậm chí tác động tiêu cực đến các quyết định chính sách quốc gia.

Thực trạng này là lời nhắc nhở cấp thiết rằng chúng ta đang sống trong kỷ nguyên mà mỗi thông tin tiếp nhận đều cần được thẩm định kỹ lưỡng trước khi chấp nhận và chia sẻ.

Thách thức từ AI tạo sinh: "Ngụy trang công nghệ" cho tin giả

Nếu như trước đây, tin giả chủ yếu được dựng nên bằng cách bóp méo sự thật, thì hiện nay công nghệ AI tạo sinh đã cách mạng hóa quy trình này. Từ văn bản, hình ảnh đến video, AI tạo sinh đã biến việc sản xuất thông tin sai lệch trở nên nhanh chóng, ít tốn kém và khó phát hiện hơn rất nhiều.

Những bức ảnh được tạo ra với độ chân thực đáng kinh ngạc chỉ trong vài giây, các đoạn video deepfake mô phỏng chính xác giọng nói và khuôn mặt con người đến mức mắt thường khó có thể phân biệt. Người dùng mạng đã chứng kiến những hình ảnh sai sự thật về chính trị gia, phát ngôn bịa đặt của doanh nghiệp hay việc gán ghép người bình thường vào các tình huống giả tạo. Các sản phẩm của AI tạo sinh hoạt động như một loại “ngụy trang công nghệ”, khiến thông tin sai trở nên thuyết phục và giảm bớt khả năng nghi ngờ của người xem.

Tuy nhiên, tin giả được tạo bởi AI vẫn để lại những dấu vết tinh vi nhất định. Ánh mắt thiếu tự nhiên, bàn tay thừa ngón, các chi tiết nhỏ sai lệch về ánh sáng hay tỷ lệ cơ thể, hoặc những câu chữ quá hoàn hảo nhưng thiếu cảm xúc, đều là những dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý.

Mặc dù nhiều nền tảng lớn đang tích hợp các công cụ nhận diện nội dung do AI tạo ra, khả năng phát hiện vẫn đang chạy đua và chưa thể theo kịp tốc độ phát triển chóng mặt của công nghệ.

Bối cảnh này đòi hỏi người dùng mạng phải hình thành một thói quen: luôn hỏi “ai là người tạo ra thông tin này?”, “tại sao nó lại xuất hiện đúng lúc này?”, “có nguồn chính thống nào xác nhận không?”,… Trong thế giới mà AI có thể tạo nên một “sự thật thay thế”, chính sự tỉnh táo của người dùng mạng xã hội mới trở thành lá chắn quan trọng nhất.