Bứt phá trong tuyên truyền pháp luật nhờ chuyển đổi số

Trong bối cảnh thúc đẩy Chính phủ số, xã hội số, việc đổi mới phương thức tuyên truyền, phổ biến pháp luật bằng nền tảng số không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là yêu cầu cấp bách trong quản lý nhà nước. Từ các ứng dụng tương tác trực tuyến, thư viện pháp luật số, đến mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo, công nghệ đang tạo ra những bước thay đổi sâu rộng trong cách pháp luật đến với từng người dân, doanh nghiệp.

Nhu cầu đổi mới tuyên truyền pháp luật trong kỷ nguyên số

Hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) từ lâu được xem là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của quản lý nhà nước, góp phần nâng cao ý thức pháp luật và thúc đẩy sự tuân thủ trong xã hội. Tuy nhiên, cùng với quá trình chuyển đổi số quốc gia, nhận thức của người dân và phương thức tiếp nhận thông tin đã thay đổi mạnh mẽ. Thách thức của phương thức truyền thống bao gồm: Nội dung pháp luật thường dài, phức tạp, ít hấp dẫn; hình thức tuyên truyền trực tiếp qua hội nghị, lớp tập huấn khó tiếp cận thanh niên, công nhân, người ở xa; chi phí tổ chức lớn, khó đo lường hiệu quả; tốc độ cập nhật thông tin chậm, không đáp ứng yêu cầu thay đổi liên tục của hệ thống pháp luật.

Trong khi đó, người dân hiện nay đọc tin trên mạng nhiều hơn xem truyền hình, quen tham gia mạng xã hội, tìm kiếm nhanh qua Google và các ứng dụng. Vì vậy, PBGDPL buộc phải thay đổi để phù hợp với hành vi số.

Trong khi đó, công nghệ đang mở ra phương thức tuyên truyền pháp luật hoàn toàn mới. Thực tế cho thấy, chuyển đổi số đã tạo ra bước chuyển mạnh trong công tác PBGDPL tại nhiều bộ, ngành, địa phương. Các nền tảng số giúp thu hẹp khoảng cách, tăng khả năng tiếp cận và nâng cao hiệu quả truyền thông.

Chị Lê Thu Trang, công nhân Khu công nghiệp Thăng Long cho biết: Tụi em bận rộn nên ít khi tham gia hội nghị pháp luật. Nhưng xem video trên mạng thì nhanh, rõ ràng và dễ nhớ hơn. Nhờ đó em biết thêm nhiều quy định về bảo hiểm xã hội và quyền lợi lao động.

Còn theo anh Trần Duy Hưng, chủ doanh nghiệp nhỏ: Ứng dụng pháp lý trực tuyến giúp doanh nghiệp nhỏ như chúng tôi nắm luật rất nhanh. Không còn cảnh phải đọc văn bản dài 30-40 trang mới hiểu được điểm cần thiết.

Các bộ, ngành đã phát triển cơ sở dữ liệu pháp luật trực tuyến, tích hợp văn bản theo chủ đề, lĩnh vực và đối tượng - giúp người dân dễ dàng tra cứu qua điện thoại.

Nhiều địa phương triển khai kho dữ liệu pháp luật dùng chung; ứng dụng hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, cẩm nang pháp luật điện tử… nhờ đó, người dân có thể truy cập 24/7, nhận thông tin chính xác, chính thống, kịp thời.

Tuyên truyền pháp luật qua mạng xã hội

Facebook, Zalo, TikTok, YouTube trở thành kênh tiếp cận phổ biến. Theo đó, các clip ngắn giải thích luật mới; infographic đơn giản hóa quy định phức tạp, livestream tư vấn pháp luật…

Nhiều Sở Tư pháp cho biết, các video ngắn 1 - 3 phút đang tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh, thu hút lượng lớn người xem, nhất là giới trẻ. Bên cạnh đó, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở nên phổ biến.

AI đang được thí điểm trong chatbot trả lời tự động về thủ tục hành chính; hệ thống phân tích câu hỏi của người dân và gợi ý quy định liên quan; công cụ chuyển văn bản luật thành ngôn ngữ dễ hiểu. Một số địa phương cho biết chatbot giúp giảm 40-60% khối lượng giải đáp trực tiếp, đồng thời người dân hài lòng hơn vì được hỗ trợ ngay tức thì.
Đại diện Sở Tư pháp Hà Nội cũng đánh giá cao việc chuyển đổi số bới với kho dữ liệu pháp luật điện tử và chatbot tư vấn đang được người dân sử dụng rất tích cực. Lượng câu hỏi gửi trực tiếp giảm rõ, đồng thời người dân chủ động tìm hiểu hơn.

Công nghệ số đã tạo ra nhiều lớp học pháp luật trực tuyến để người dân có thể học mọi lúc, mọi nơi. Các khoá học E-learning về pháp luật lao động, giao thông, phòng chống bạo lực gia đình… đang được triển khai rộng rãi, với bài giảng video, Quiz kiểm tra kiến thức, chứng nhận hoàn thành khóa học.

Hình thức này đặc biệt hiệu quả trong tuyên truyền cho công nhân, sinh viên, lực lượng vũ trang, cán bộ cơ sở.

Việc ứng dụng công nghệ không chỉ mở rộng phạm vi tiếp cận mà còn hỗ trợ quản lý tốt hơn. Đầu tiên phải kể đến việc đo lường, đánh giá hiệu quả rõ ràng hơn. Các nền tảng số cho phép: thống kê số lượt xem, truy cập; phân tích độ tuổi, giới tính, khu vực người xem; đánh giá nội dung được quan tâm nhất. Nhờ dữ liệu, cơ quan nhà nước có thể điều chỉnh nội dung phù hợp từng nhóm đối tượng.

Bên cạnh đó là giảm chi phí, tăng tốc độ cập nhật. Thay vì tổ chức nhiều hội nghị tốn kém, thông tin pháp luật có thể được cập nhật và truyền tải trên nền tảng số tức thời.

Tăng tính minh bạch, giảm rủi ro tin giả. Khi nội dung pháp luật chính thống được truyền tải nhanh chóng trên các kênh số, người dân dễ xác thực thông tin, tránh bị tác động bởi tin giả trên mạng.

Hạn chế - thách thức và một số giải pháp

Dù chuyển đổi số mở ra nhiều cơ hội, nhưng thực tế vẫn còn nhiều điểm cần hoàn thiện. Đó là, thiếu nguồn nhân lực truyền thông số về pháp luật. Không phải cán bộ pháp luật nào cũng nắm kỹ năng sản xuất video, thiết kế infographic, viết nội dung chuẩn SEO, vận hành nền tảng số.

Kho nội dung pháp luật số chưa thực sự hấp dẫn. Nhiều nội dung còn khô khan, dài dòng, chưa “gần dân”, chưa phù hợp từng nhóm như thanh niên, người lao động, đồng bào dân tộc. Hạ tầng và thiết bị ở vùng sâu, vùng xa còn hạn chế. Không phải ai cũng có smartphone, đường truyền internet ổn định. Rủi ro lan truyền thông tin sai lệch. Nếu không kiểm duyệt tốt, các clip “giải thích luật” sai lệch có thể gây hiểu nhầm nghiêm trọng.

Để tạo bước đột phá, các cơ quan chức năng cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trước tiên là phát triển nền tảng PBGDPL số thống nhất toàn quốc. Một cổng thông tin tập trung, tích hợp: Văn bản pháp luật; video - infographic - khảo sát; Chatbot hỏi - đáp; ứng dụng di động. Việc chuẩn hoá nội dung sẽ tránh trùng lặp, tiết kiệm chi phí.

Bên cạnh đó là công tác đào tạo đội ngũ truyền thông pháp luật số. Cán bộ pháp luật cần được bồi dưỡng kỹ năng truyền thông đa phương tiện; kỹ năng sử dụng AI; kỹ năng quản lý nội dung trên mạng xã hội.

Việc hợp tác với doanh nghiệp công nghệ là rất cần thiết. Doanh nghiệp công nghệ có thể hỗ trợ công cụ phân tích dữ liệu, hệ thống AI chatbot, giải pháp E-learning.

Cuối cùng là tăng cường kiểm chứng, chống tin giả. Cần gắn liên kết tới nguồn chính thống, hướng dẫn người dân phân biệt thông tin đúng - sai.

Trong thời gian tới, công tác PBGDPL sẽ tiếp tục được gắn chặt với chiến lược chuyển đổi số quốc gia, hướng đến xây dựng hệ sinh thái pháp luật số thân thiện, đơn giản, dễ tiếp cận; ứng dụng mạnh AI, Big Data để phân tích nhu cầu người dân; phổ cập kỹ năng pháp luật qua mạng xã hội như một “kênh học tập thường xuyên”; đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật trong môi trường số gắn với an toàn thông tin, an ninh mạng.

Chuyển đổi số không chỉ hiện đại hoá công tác tuyên truyền pháp luật, mà còn góp phần xây dựng chính quyền số, xã hội số văn minh, nơi pháp luật đến với người dân một cách tự nhiên, hiệu quả và bền vững./.