Cần xây dựng chế tài xử lý nghiêm minh về việc mua bán dữ liệu cá nhân

Hiện tượng lộ lọt dữ liệu cá nhân đang diễn ra ngày càng phổ biến và tinh vi. Từ những thông tin tưởng như vô hại như số điện thoại, địa chỉ email, đến thông tin về tài khoản ngân hàng, hồ sơ y tế... đều có thể bị thu thập, mua bán, sử dụng một cách trái phép. Hệ quả là các hành vi lừa đảo qua mạng bùng phát mạnh mẽ, gây bất ổn trong xã hội và ảnh hưởng tới niềm tin của người dân. Chính vì vậy, việc Quốc hội xem xét ban hành luật này là hết sức cấp thiết, nhằm khắc phục khoảng trống pháp lý, tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước, bảo vệ quyền con người trong không gian số và thúc đẩy phát triển kinh tế số một cách an toàn, bền vững.

Đóng góp ý kiến tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật, đại biểu Hoàng Minh Hiếu (Đoàn Nghệ An) cho rằng, việc phân biệt giữa dữ liệu cá nhân cơ bản và dữ liệu cá nhân nhạy cảm là hết sức cần thiết bởi dữ liệu nhạy cảm đòi hỏi các biện pháp quản lý chặt chẽ hơn. Tuy nhiên, hiện nay dự thảo Luật đang giao Chính phủ liệt kê cả hai danh mục về hai loại dữ liệu, đại biểu cho rằng đây là điều bất cập. “Tôi đề nghị là chỉ nên quy định danh mục dữ liệu cá nhân nhạy cảm. Việc quy định như vậy sẽ bảo đảm khoa học, bao quát, dễ áp dụng”, đại biểu cho biết.

Đồng tình với việc nghiêm cấm các hành vi mua bán dữ liệu cá nhân trái phép, tuy nhiên, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Dương) nêu thực tế, thời gian qua, hiện tượng lộ, lọt DLCN đang diễn ra ngày càng phổ biến và tinh vi. Từ những thông tin tưởng như vô hại như số điện thoại, địa chỉ email đến thông tin về tài khoản ngân hàng, hồ sơ y tế đều có thể bị thu thập, mua bán, sử dụng một cách trái phép. Hệ quả là các hành vi lừa đảo qua mạng bùng phát mạnh mẽ, dù các cơ quan chức năng đã rất nỗ lực trong công tác tuyên truyền và đấu tranh với loại tội phạm này. Do vậy, theo đại biểu, việc Quốc hội xem xét ban hành Luật này là hết sức cấp thiết nhằm khắc phục khoảng trống pháp lý và tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước, bảo vệ quyền con người trong không gian số và thúc đẩy phát triển kinh tế số một cách an toàn, bền vững.

Đồng tình với quy định cấm mua bán DLCN, song đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) đề xuất chỉ nên cấm mua bán DLCN phi pháp, bất hợp pháp, không đúng quy định pháp luật. Đại biểu Hòa lý giải, việc mua, bán DLCN vì mục đích phát triển kinh tế - xã hội, vì mục đích riêng tư của cá nhân mà chủ thể DLCN đồng tình, đồng ý mua bán với nhau thì nên cho phép. Tuy nhiên, đại biểu lưu ý, cần cấm đối với những hành vi mua bán DLCN nhạy cảm, những dữ liệu không được sự cho phép của chính quyền.

Để Luật thực sự có sức răn đe, đi vào cuộc sống, đại biểu Trần Kim Yến (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đề xuất phải bổ sung, sửa đổi các quy định về chế tài mạnh hơn, nghiêm minh hơn để xử lý những hành vi vi phạm về bảo vệ DLCN. Theo đại biểu, hiện tại các chế tài xử phạt vi phạm về quyền riêng tư, về sự riêng tư nói chung và DLCN riêng tư nói riêng vẫn còn thấp so với các chế tài ở các quốc gia khác, chưa tương xứng với mức độ nghiêm trọng của hành vi vi phạm.

“Chế tài xử phạt nghiêm minh, khả thi không chỉ giúp bảo vệ người dân mà còn tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, thúc đẩy kinh tế phát triển bền vững”, đại biểu Yến nêu rõ và đề xuất cần có cơ chế giám sát để bảo đảm việc áp dụng chế tài diễn ra đúng quy định, tránh tình trạng lạm quyền hoặc gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân liên quan.

Tiếp thu, giải trình, làm rõ ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang cho biết dữ liệu cá nhân với đặc tính được gắn liền với con người, quyền con người, quyền nhân thân, quyền riêng tư, do vậy không thể coi là hàng hóa, tài sản thông thường và đây là một loại tài nguyên đặc biệt. Thời gian vừa qua, các vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản với quy mô lớn đã triệt phá, đấu tranh thì yếu tố lộ, lọt, mua bán DLCN là nguyên nhân chính khiến tội phạm thực hiện hành vi phạm tội. Việc mua bán DLCN như hàng hóa diễn ra với số lượng rất lớn, bán nhiều lần cho nhiều đối tượng để phân tích, khai thác, xây dựng các kịch bản lừa đảo và tiếp cận nạn nhân chính xác và dễ dàng.

Theo Bộ trưởng Lương Tam Quang, nếu không quy định việc cấm mua, bán DLCN như hàng hóa thông thường và có chế tài xử lý nghiêm minh thì thực tiễn sẽ phát sinh rất nhiều phương thức, thủ đoạn để hình thành “chợ đen” về DLCN, gây hậu quả thiệt hại rất lớn và nỗi bất an cho người dân. Bộ trưởng cho biết, dự thảo Luật cũng đã bổ sung, chỉnh lý để điều chỉnh hoạt động cho thuê, mượn DLCN để thực hiện hành vi trái pháp luật, thể hiện ở khoản 5 Điều 7 về việc cấm sử dụng DLCN của người khác, cho người khác sử dụng dữ liệu của mình để thực hiện hành vi trái pháp luật.

Về phạm vi điều chỉnh, dự thảo Luật điều chỉnh cả môi trường truyền thống và môi trường điện tử. Thực tế hiện nay, dữ liệu trong quá trình thu thập, xử lý có thể được chuyển trạng thái liên tục giữa môi trường truyền thống và môi trường điện tử, nếu chỉ quy định trong môi trường điện tử sẽ tạo khoảng trống pháp lý, tạo kẽ hở để tội phạm lợi dụng xâm phạm DLCN.

Bộ trưởng cũng khẳng định, về thủ tục hành chính, Ban soạn thảo đã tiếp thu, cắt giảm triệt để, đơn giản hóa các thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho đầu tư kinh doanh, giảm chi phí tuân thủ, tạo thuận lợi cao nhất cho cá nhân và doanh nghiệp ...