Công nghệ đang tái định hình nền nông nghiệp

Các hộ nông dân nhỏ đang phải đối mặt với biến động khí hậu, chi phí đầu vào tăng cao và đất đai bị phân mảnh. Giờ đây, các công ty khởi nghiệp (startup) công nghệ nông nghiệp đang cố gắng tìm cách định hình lại cách nông dân tiếp cận thông tin, tín dụng và thị trường. Điều này được thực hiện bằng cách tích hợp các công cụ, máy móc chính xác và nền tảng số, giúp xây dựng một hệ sinh thái nông nghiệp kết nối mới, kết hợp dữ liệu, tính bền vững và khả năng thương mại.

Đổi mới tiên phong trên đồng ruộng

Thay đổi lớn nhất trong nông nghiệp Đông Nam Á nằm ở việc tích hợp dữ liệu thời gian thực vào việc ra các quyết định hàng ngày. Khu vực này đang chứng kiến các công nghệ như cảm biến và thiết bị Internet vạn vật (IoT) hỗ trợ nông dân trong các hoạt động hàng ngày, chẳng hạn như theo dõi “sức khỏe” của đất đai, nhiệt độ và lượng nước sử dụng, giúp nông dân tối ưu hóa đầu vào và giảm thiểu đáng kể chất thải.

Cùng với đó, máy bay không người lái (drone) cũng đang trở thành một thiết bị phổ biến để lập bản đồ và phun thuốc, cung cấp cho các hộ nông dân nhỏ những công cụ vốn trước đây chỉ dành cho những trang trại công nghiệp.

Indonesia đã nổi lên như một trong những trung tâm tích cực nhất cho những thử nghiệm công nghệ nông nghiệp. Ví dụ, các công ty khởi nghiệp ở quốc gia này đang đổi mới các hệ thống đầu cuối, kết hợp các tính năng bao gồm tư vấn nông học, truy xuất nguồn gốc chuỗi cung ứng và phân tích dự báo.

Một trong những ví dụ rõ ràng nhất là Elevarm, công ty đã huy động được 4,25 triệu USD vào tháng 3/2025 trong nỗ lực mở rộng các công cụ nông nghiệp ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), đã hỗ trợ hơn 15.000 nông dân tại Indonesia. Nền tảng nông nghiệp ứng dụng AI kết hợp các khuyến nghị kỹ thuật số với kiến ​​thức canh tác địa phương, giúp các hộ nông dân nhỏ tăng năng suất và quản lý tài nguyên bền vững hơn.

Trong khi đó, tại Việt Nam và Thái Lan, các nền tảng tương tự cũng đang trở nên phổ biến. Ví dụ, các công ty khởi nghiệp về nông nghiệp chính xác đang giới thiệu các công cụ quản lý dịch hại và tưới tiêu dựa trên dữ liệu, trong khi các chợ trực tuyến đang kết nối trực tiếp nông dân với người mua, giúp loại bỏ các khâu trung gian thường làm giảm lợi nhuận. Những đổi mới này vừa cải thiện hiệu quả vừa tạo ra danh tính số cho người nông dân, cho phép họ tiếp cận tín dụng và bảo hiểm lần đầu tiên. Xây dựng các mô hình kinh doanh có khả năng mở rộng

Mặc dù công nghệ là một khía cạnh rất hứa hẹn trong việc mở rộng quy mô ngành ra khu vực, nhưng nó không hề đơn giản. Các công ty khởi nghiệp hiện đang liên tục tìm cách áp dụng các mô hình kinh doanh kết hợp công nghệ, với quan hệ đối tác địa phương để đảm bảo khả năng thương mại.

Lý do đằng sau điều này là các mô hình "đầu vào như một dịch vụ", chẳng hạn, cho phép nông dân thuê thay vì sở hữu các thiết bị đắt tiền như cảm biến hoặc máy bay không người lái. Trong trường hợp này, các thị trường số cũng đang sử dụng dữ liệu giao dịch để bảo lãnh các khoản vay nhỏ, giúp thu hẹp khoảng cách giữa nông dân và các tổ chức tài chính.

Một ví dụ điển hình ở một quốc gia như Indonesia chính là thị trường công nghệ nông nghiệp. Indonesia ngày càng có nhiều nền tảng đang thử nghiệm các mô hình tổng hợp, tập hợp nhu cầu của các hộ nông dân nhỏ để thương lượng giá đầu vào và phân phối tốt hơn.

Cách tiếp cận "từ nông trại đến nền tảng" (farm-to-platform) này đã cho phép các công ty khởi nghiệp đạt quy mô lớn trong thời gian ngắn mà vẫn kiểm soát được chi phí. Tuy nhiên, lợi nhuận vẫn phụ thuộc vào việc khắc phục các vấn đề về cấu trúc như khoảng cách kết nối và hạn chế về hậu cần ở khu vực nông thôn.

Tạo điều kiện cho hệ sinh thái phát triển thông minh với khí hậu

Khu vực công và các thể chế khu vực đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nông nghiệp số. Các chương trình công nghệ nông nghiệp như Thử thách đổi mới Grow Asia (Grow Asia Innovation Challenge) đang quy tụ các nhà đổi mới, nhà hoạch định chính sách và nhà đầu tư vào một nơi, để đẩy nhanh các giải pháp cho nền nông nghiệp thích ứng với khí hậu.

Các chương trình này thường được Ban Thư ký ASEAN và các đối tác quốc tế hỗ trợ. Các sáng kiến ​​luôn hướng đến mục tiêu thu hẹp khoảng cách giữa những dự án thí điểm đầy triển vọng và tác động có thể nhân rộng.

Mặt khác, các chính phủ trong khu vực đang bắt nhịp với đà phát triển này. Ví dụ, Việt Nam và Indonesia hiện đang tích hợp nông nghiệp thông minh vào kế hoạch kinh tế số quốc gia, trong khi khung thử nghiệm nông nghiệp công nghệ cao của Singapore tiếp tục ươm mầm các công nghệ thực phẩm thế hệ tiếp theo. Điều này cho thấy mục tiêu chung rất rõ ràng, đó là tăng cường an ninh lương thực và chuyển đổi sang nông nghiệp ít carbon. Nhìn về tương lai, có thể kỳ vọng ngành nông nghiệp công nghệ cao ở Đông Nam Á sẽ tiếp tục mở rộng quy mô trong giai đoạn tăng trưởng tiếp theo. Khi các công cụ AI và IoT trở nên dễ tiếp cận hơn và trọng tâm đang chuyển từ thử nghiệm sang xây dựng hệ sinh thái.

Nếu công nghệ tài chính đã định hình thập kỷ đổi mới vừa qua của Đông Nam Á, thì công nghệ nông nghiệp có thể định hình thập kỷ tiếp theo. Nó phản ánh những thách thức cơ bản nhất của khu vực, bao gồm lương thực, khí hậu và sinh kế, đồng thời khai thác thế mạnh lớn nhất của khu vực về tinh thần khởi nghiệp và khả năng thích ứng.

Giờ đây, câu hỏi được chuyển dịch từ: Đông Nam Á có thể số hóa nông nghiệp hay không? sang: khu vực này có thể làm được điều đó một cách toàn diện, đảm bảo công nghệ phục vụ hàng triệu người đang làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp hay không?./.